Obok olbrzymiej ilości kaplic, obok znanych i uczęszczanych obiektów pielgrzymkowych na Ziemi Kłodzkiej ważne miejsce zajmują kaplice, których przyczyną fundowania jest śmierć. Śmierć jako ostateczny los człowieka i jego dramat. Najbardziej znaną będąca, w skali całego kraju, unikatowym dziełem kultury religijnej jest kaplica w Czermnej, zwana kaplicą czaszek. Zlokalizowana koło kościoła parafialnego św.Bartłomieja w Czermnej - jest jedną z największych osobliwości naszego regionu i jedynym tego rodzaju zabytkiem w Polsce. Przyciąga wielu zwiedzających, wzbudza lęk i refleksje nad śmiercią. Dlaczego? Jest to kaplica, której ściany i sklepienie wyłożono szczątkami - ludzkimi, prawdziwymi czaszkami i kośćmi. Znajduje się tutaj 3 tysiące czaszek, a dalsze 21 tysięcy jest w krypcie pod kaplicą. Ta wielka liczba ludzkich kości i czaszek została umieszczona w tej kaplicy celowo. Uczynił to Wacław Tomaszek, tamtejszy proboszcz, (z pochodzenia Czech) , człowiek, któremu rozmyślanie nad śmiercią zajęło prawie całe życie. Pełnił on obowiązki duchownego przez czterdzieści lat, a ostatnie trzydzieści poświęcił tej niesamowitej kaplicy. Pomysł zrodził się być może przy zwiedzaniu przez niego katakumb w Rzymie. Wzorem mógł się też stać słynny Kościół Czaszek w miejscowości Kutna Hora w Czechach. W roku 1775 ksiądz Wacław Tomaszek przebywał w Rzymie. Tam doznał wielkiego wstrząsu. Podczas zwiedzania katakumb pierwszych chrześcijan przerażony widokiem otwartych ludzkich grobów, szkieletów, czaszek, podziemnych ciemnych korytarzy wzbudził w sobie wielką refleksję nad ostateczną prawdą o człowieku - o śmierci. Przepełniony tym wrażeniem powrócił do Czermnej i tam wydarzyło się coś jeszcze bardziej niesamowitego. Pewnego dnia ksiądz Tomaszek zauważył, jak psy rozdrapują ziemię koło starej dzwonnicy przy kościelnej. W ziemi zaczęły ukazywać się ludzkie czaszki i kości. Wezwał więc grabarza J.Langera i kościelnego J.Schmidta i razem zaczęli wydobywać znajdujące się płytko pod ziemią szczątki. Nie spodziewali się, że natrafią aż na kilkadziesiąt tysięcy ludzkich kości. Były to kości ofiar wojen na Ziemi Kłodzkiej, prawdopodobnie z czasów wojny trzydziestoletniej (1618-1648), prusko-austriackiej i szerzących się po niej epidemiach cholery w 1680 roku oraz prawdopodobnie z wojny siedmioletniej (1756-1763). Ksiądz Tomaszek postanowił wydobyć wszystkie szczątki. Polecił grabarzowi i kościelnemu oczyścić, wybielić kości wraz z czaszkami i zgromadzić w kaplicy. Prace rozpoczęto w 1776 roku. Wybudowano kaplicę i przez następne 18 lat ks. Tomaszek przy pomocy grabarza Langera zbierał w rejonie Kudowy, Dusznik i Polanicy ludzkie szczątki. Wyłożono ściany kośćmi i czaszkami, pokryto nawet nimi sufit. Umieszczono w kaplicy ołtarz z figurą Chrystusa na krzyżu - największego symbolu śmierci. Ponadto ustawiono figury dwóch aniołów. Prace w kaplicy trwały do 1804 roku. Zgromadzono około 24 tys. ludzkich czaszek i piszczeli. Wystrój kaplicy stanowi około 3 tys. czaszek, reszta jest zgromadzona w podziemiu, ułożona na wysokość 2 metrów. Przejęci tym spotkaniem z przemijalnością świata i śmierci - ksiądz Tomaszek i grabarz Langer - postanowili, aby ich pośmiertne szczątki również spoczęły w kaplicy. Tak się stało. Obecnie wnętrze wygląda bardzo podobnie jak przed laty, ale ciekawsze okazy czaszek, ongiś leżące na ołtarzu, umieszczono w szklanej gablocie. Znajdują się tam czaszka ks. Tomaszka (zmarłego w 1804, umieszczona tam zgodnie z jego ostatnią wolą), grabarza Langera, wójta Czermnej i jego żony. Czaszka wójta Martinca jest przestrzelona.. W czasie wojny 7-letniej (1756-63) wójt przeprowadzał wojska austriackie przez góry, za co Prusacy go rozstrzelali. Obok leżą przedźurawione czaszki dwóch żołnierzy zabitych bronią białą, kość udowa wysokiego (ok.2 m) Szweda i charakterystycznie zbudowana Tatara, a także czaszki ze zmianami chorobowymi i źle zrośnięte kości kończyn. Wśród piszczeli, czaszek, ułożonych warstwami przy ścianach kaplicy znajdują się dwie rzeźby aniołów: jeden z trąbą (pod nim napis: "Powstańcie z martwych"), drugi z wagą (z napisem: "Pójdźcie pod sąd"), na środku ołtarz z barokowym krzyżem. Kaplica czaszek w Czermnej jest osobliwym symbolem przemijalności życia i śmierci, ciągle budzi refleksję nad ogromną kulturą religijną Ziemi Kłodzkiej. Dziś tysiące turystów podziwia Kaplicę Czaszek w Kudowie-Czermnej, snując refleksje o śmierci, sądzie ostatecznym i zmartwychwstaniu, bowiem grób - a ta kaplica jest swoistym grobem - to miejsce początku wieczności. Chyba tak należy rozumieć przesłanie księdza Tomaszka.